In de Lion King zong de boze oom Scar het al. Be prepared! En met De Week van de Circulaire Economie volgende week in Nederland kunnen we beter maar goed voorbereid hieraan beginnen. Goed voorbereid is tenslotte het halve werk.
Daarbij, een goed begin is ook meteen het halve werk. Daarom deze week aandacht voor de plek waar bijna alle circulaire economie beleid zijn oorsprong vindt; De Europese bubbel in Brussel. Wat hebben ze daar al bedacht de afgelopen jaren? Wat moeten we ermee? En hoe kan ik hier als organisatie wat mee? En wat heeft Scar met dit alles te maken?
A (new) Circular Economy Action Plan
De circulaire economie is al jaren een speerpunt van de EU. In 2015 kwam het Eerste Circular Economy Action Plan naar buiten, met daarin 54 voor het opzetten van een circulaire economie in de Europese Unie. Een van de bekendste acties hierin is de directive on single use plastics (dankjewel EU voor de papieren rietjes). Maar ook onderwerpen als een aangepast wettelijk framework voor afval, monitoring (doen we de dingen goed?) en het toepassen van circulariteit in de ECO-design richtlijn (niet alleen een energiezuinige laptop, maar ook een die te repareren is) stonden hierin. Eind 2019 is dit eerste programma afgerond.
In 2020 was het tijd voor de volgende stap met het REPowerEU plan. Het grote plan van de nieuw aangestelde Europese Commissie om Europa een koploper te maken op het gebied van duurzame energie. Zij hadden al heel goed door dat dat hand in hand gaat met circulariteit, en dus presenteerde de Europese Commissie in maart 2020 de new Circular Economy Action Plan.
Dit nieuwe plan bouwt voort op het werk uit het eerste plan, maar dan groter. Zo zijn de officiële doelen van het plan:
- “make sustainable products the norm in the EU
- empower consumers and public buyers
- focus on the sectors that use most resources and where the potential for circularity is high such as: electronics and ICT, batteries and vehicles, packaging, plastics, textiles, construction and buildings, food, water and nutrients
- ensure less waste
- make circularity work for people, regions and cities
- lead global efforts on circular economy”
Voor deze doelen zijn in totaal 35 acties opgenomen in het nieuwe plan. Voor de liefhebber, lees het hele plan hier. Ik focus me voor nu even specifiek op wat dit betekent voor duurzame energie.
Empower public buyers
Overheden kopen op jaarbasis enorm veel in (alleen in Nederland al voor ca. €85 miljard). Van eten tot bruggen tot aan energie. Voor deze grote inkoopopdrachten moeten zij verplicht een openbare aanbesteding doen. Dit komt er praktisch op neer dat zij bedenken wat ze willen hebben, ze dit vervolgens openbaar maken (uitvragen) en dat dan iedereen die dat denkt te kunnen leveren een aanbieding mag doen om dit te leveren.
Het mooie is dat ze met deze aanbestedingen veel macht in handen hebben. Zo kunnen zij bijvoorbeeld aanvullende voorwaarden stellen waarmee partijen zich kunnen onderscheiden. Denk bijvoorbeeld aan elektriciteit die alleen duurzaam is opgewekt in hun regio. Of door te kiezen voor zonnepanelen die beter te recyclen zijn dan conventionele zonnepanelen. Of zelfs eisen voor circulariteit die je kunt stellen als je grond beschikbaar stelt voor een windmolen in jouw gemeente (of provincie).
De grote uitdaging de komende jaren zit er dan ook in om dit als overheden (en inkopers) verder vorm te geven. Leiderschap te blijven tonen bij je uitvragen. Zo kunnen overheden een belangrijke duw geven aan dit onderwerp en daarmee de hele circulaire economie. Meer weten? PIANOo helpt je op weg.
Sectoren met grote impact
Daarnaast interessant, de sectoren met grote impact. Binnen de energietransitie wordt er maar een onderwerp direct benoemd (batterijen), maar zonnepanelen en windmolens zijn hier indirect ook bij betrokken. Zo zijn er bijvoorbeeld aangescherpte regels voor electronica (die bijv. windturbines aansturen). Maar ook de bouw wordt genoemd als grote groep die moet verduurzamen (wat onder andere gaat over beton, vaak gebruikt als fundering voor windmolens op land).
Dit betekent dus dat de duurzame energie niet direct hierin zit, maar dat de acties zeker wel van invloed zijn op wat wij met z’n allen doen. Zorg er dus voor dat je nadenkt over je producten en hoe je deze meer circulair kunt maken. Langer mee kunt laten gaan. Of beter te repareren bijvoorbeeld. Europa komt er namelijk aan, direct en indirect.
Ben je Scar of ben je Simba?
En daar ligt dan ook de link naar Scar. In de film (spoiler alert!) doet Scar heel hard zijn best om in een veranderend klimaat zijn eigen levensstijl hoog te houden. Hij verliest hierbij echter de ontwikkelingen uit het oog, waardoor hij even Koning is van het dierenrijk, maar binnen no-time toch weer wordt ingehaald door de jeugd (Simba) die wel vooruit heeft gekeken en geanticipeerd heeft op wat er gebeurt in hun leefomgeving.
En dat is dus ook de les voor iedereen hierin. De EU lijkt misschien ver weg. En hun ideeën hebben misschien niet morgen al impact. Maar reken maar dat er de komende jaren naast deze bestaande nog genoeg acties aan gaan komen die ook op jouw organisatie impact gaan hebben. Blijf jij dan als Scar vasthouden aan wat er al is? Of zoek je je innerlijke Simba op en ga je zelf op zoek naar wat de toekomst je gaat brengen (wellicht met wat hulp van stokstaartjes)? De keuze is aan jou, maar ik zou het wel weten.
Als laatste alvast een tip om in de gaten te houden. De EU Waste Framework Directive moet op z’n kop voor de circulaire economie (want afval bestaat dan niet, maar alles is een grondstof). Wanneer ze het gaan doen weten we nog niet, maar de impact zal groot zijn voor iedereen. Volgen dus.
